สงขลาพอเพียง : เครือข่ายสร้างเสริมสุขภาพจังหวัดสงขลา - Songkhla Health

กลุ่มเข้มแข็ง...กับการจัดการความเสี่ยงด้านสุขภาพ ความปลอดภัยและสภาพแวดล้อมในการทำงาน

อาชีพทำ "สวนยางพารา" เป็นอาชีพหลักที่สร้างอาชีพและรายได้ให้แก่คนในตำบลคลองเปียะ อำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา บางครอบครัวเป็นเจ้าของสวนยางและกรีดยางเอง บางครอบครัวรับจ้างเพื่อนบ้านกรีดยางหรือบางคนกรีดทั้งของตนเองและรับจ้างกรีดของเพื่อนบ้าน สัดส่วนการแบ่งรายได้มีหลายอัตราแล้วแต่การตกลงต่อรองกันระหว่างเจ้าของสวนและคนรับจ้าง เช่น 50:50 (ผู้รับจ้างต้องซื้อปุ๋ยใส่ยางให้เจ้าของสวนยาง) หรือกรณี แบ่ง 60: 40 (เจ้าของสวนซื้อปุ๋ยใส่เอง)  เป็นต้น

เมื่อ 15 ปีที่ผ่านมา เกษตรกรชาวสวนยางได้เปลี่ยนบทบาทไปตามกระแสความต้องการของตลาดและสอดคล้องกับการต้องการของเกษตรกรเอง คือ การลดภาระ "การทำงานหนัก" ของชาวสวนยาง จึงได้เปลี่ยนสถานภาพจากผู้ผลิตยางแผ่นในครัวเรือนมาเป็นผู้ขายน้ำยาง ซึ่งได้ค่าตอบแทนเป็นเงินสดทุกวัน ซึ่งต่างจากการทำยางแผ่น นั่นต้องรอให้ยางแห้งได้ที่จึงสามารถนำไปขายได้ต้องใช้เวลา 1 หรือ 2 อาทิตย์ต่อครั้ง

จากการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวในช่วงแรกชาวสวนยางในชุมชนขายน้ำยางกับพ่อค้าคนกลาง ซึ่งทุกคนรู้ซึ้งว่าตนเองถูกเอารัดเอาเปรียบจากการวัดเปอร์เซ็นต์ความเข้มข้นของน้ำยางและราคารับซื้อ ดังนั้น แต่ละหมู่บ้านจึงรวมกันเป็น "กลุ่มรับซื้อน้ำยาง" เพื่อทำหน้าที่รับซื้อน้ำยางจากสมาชิกและส่งขายแก่บริษัทรับซื้อนำยางโดยตรง และมีการแบ่งผลกำไรในแต่ละฤดูกาลให้แก่สมาชิกจากผลต่างของน้ำยางสดและน้ำยางแห้ง ... นี่คือ.. วิธีการจัดการเพื่อผลประโยชน์รวมของชาวสวนยางตำบลคลองเปียะ และรูปแบบเช่นนี้เกิดขึ้นมากมายในพื้นที่ต่าง ๆ จังหวัดสงขลา  ขณะนี้ตำบลคลองเปียะมีกลุ่มรับซื้อน้ำยางสดจำนวน 6 กลุ่ม (หมู่ 1 /หมู่ 2 /หมู่ 6 หมู่ 7 /หมู่ 8 /หมู่ 10) จังหวัดสงขลามีกลุ่มธรรมชาติในลักษณะเดียวกันประมาณ 400 กลุ่ม อย่างไรก็ตาม พบว่า โดยทั่วไป กลุ่มรับซื้อน้ำยางเป็นกิจการประเภทซื้อมา-ขายไป วัตถุประสงค์หลักคือ การรักษาผลประโยชน์รวมเชิงเศรษฐกิจ "เงิน"  ของสมาชิก ดังนั้น กรรมการกลุ่มเป็นเสมือน "ผู้ให้บริการ" ในขณะที่ สมาชิกเป็นเสมือน "ลูกค้า" ฉะนั้นจุดอ่อนสำคัญคือ ความเป็น "เจ้าของ" ของสมาชิกกลุ่มมีน้อย เนื่องจากไม่มีกิจกรรมอื่นร่วมกัน และการเข้า-ออกของสมาชิกกลุ่มเป็นไปอย่างเสรีขึ้นอยู่กับกลุ่มไหนมีส่วนแบ่งผลประโยชน์คืนสมาชิกมากกว่า นอกจากกลุ่มที่ดำเนินการมานานจะมีความมั่นคงมากทั้งในแง่จำนวนของสมาชิก เงินทุนหมุนเวียนและเงินปันผล  ข้อจำกัดอีกเรื่องคือ การไม่การลงหุ้นเพื่อการดำเนินงาน จึงขาดการมีส่วนร่วมและความเป็นเจ้าของของสมาชิก  กลุ่มส่วนใหญ่ใช้เงินโดยการกู้/ยืมกรรมการบางคนและกันเงินปันผลส่วนหนึ่งสำหรับหมุนเวียนเพื่อซื้อน้ำยางแต่ละวันและเงินหมุนเวียนจะเพิ่มขึ้นทุก ๆ ปี

กลุ่มเข้มแข็ง...กับการจัดการความเสี่ยงด้านสุขภาพ ความปลอดภัยและสิ่งแวดล้อมในการทำงาน
กลุ่มรับซื้อน้ำยาง "กอไผ่" หมู่ 10 ตำบลคลองเปียะ อำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา เป็นกลุ่มหนึ่งที่ มีลักษณะการดำเนินงานไม่ต่างกับกลุ่มรับซื้อน้ำยางทั่วไป แต่สิ่งหนึ่งที่โครงการฯ พิจารณาเลือกกลุ่มนี้เป็นกลุ่มนำร่องเรื่องเทคโนโลยีสะอาดกับการจัดการความเสี่ยงด้านสุขภาพ ความปลอดภัยและสิ่งแวดล้อมในการทำงาน คือ การสร้างและปรับสภาพแวดล้อมในการทำงานอย่างเป็นรูปธรรมจากความรู้ที่ได้จากการฝึกอบรมเพียงครั้งเดียวของผู้นำกลุ่ม หรือกรรมการกลุ่มถือหลักการการนำวัสดุที่มีอยู่มาใช้ "ไม่เสียเงิน"  รวมทั้งกรรมการหลักของกลุ่ม  มีบทบาทสำคัญในการสร้างความรู้ ความตระหนักแก่กรรมการและสมาชิกคนอื่นๆ ในการจัดสรรส่วนแบ่งผลกำไรที่เป็นผลประโยชน์ของสมาชิกส่วนหนึ่งมาสร้างสุขภาพ ความปลอดภัยในการทำงานของสมาชิก/กรรมการ ณ. จุดรับซื้อน้ำยางได้ นอกเหนือจากการจัดสรรกำไรเพื่อชุมชนและสังคม

          จากการบริหารงานบนแนวคิดที่ว่า ทุกคนมีส่วนร่วม  ทำงานโปร่งใส ตรวจสอบได้ และร่วมมือร่วมใจ และเสียสละ ทำให้มีกลุ่มรับซื้อน้ำยางสดในชุมชนคลองเปียะอีก 2 กลุ่มได้ดำเนินงานตามแนวคิดของการจัดสรรผลกำไรของกลุ่มเพื่อการจัดการด้านสุขภาพ ความปลอดภัยและสิ่งแวดล้อมในการทำงาน รวมทั้งเป็นแหล่งเรียนรู้เรื่องการจัดสรรผลกำไรกลุ่มเพื่อการปรับสภาพแวดล้อมในการทำงานของชุมชนอื่นๆ ทั้งในจังหวัดสงขลาและจังหวัดใกล้เคียง

เขียนโดย น.ส. พันธ์  วรรณบริบูรณ์ ผู้ประสานงานโครงการพัฒนาคุณภาพชีวิตและอาชีพแรงงานนอกระบบ ภาคใต้