สงขลาพอเพียง : เครือข่ายสร้างเสริมสุขภาพจังหวัดสงขลา - Songkhla Health

นพ.สุภัทร ฮาสุวรรณกิจ

ความเชื่อเกี่ยวกับความตายอันสืบเนื่องเชื่อมโยงกับเรื่องวิญญาณ  เป็นความเชื่อพื้นฐานที่เชื่อว่ามนุษย์นั้นประกอบด้วยร่างกายซึ่งมีสูญสลายตามกาลเวลา  กับวิญญาณซึ่งยังจะคงอยู่แม้ร่างกายได้ตายจากไปแล้ว  นับเป็นความเชื่อพื้นฐานที่สำคัญที่สุดของคนทุกเชื้อชาติเผ่าพันธุ์  ไม่ว่าในชนบทหรือในเมือง

คนไม่ว่าในประเทศใดในวัฒนธรรมใดมักจะมีความเชื่อเรื่องของวิญญาณหรือเรื่องของบรรพบุรุษอยู่ไม่น้อย  ดังจะเห็นได้จากพิธีกรรมหรือประเพณีต่างๆ  ที่ยังคงเป็นวิถีหลักของคนชนบท  โดยเฉพาะในรุ่นตั้งแต่วัยกลางคนขึ้นไป

ความเชื่อเรื่องวิญญาณนั้นในหนังสือปัญญาวิวัฒน์ของ พ.อ.สมัคร  บุราวาศ  ราชบัณฑิตทางสาขาอภิปรัชญา  ได้เขียนไว้อย่างน่าสนใจ  พอที่จะสรุปความได้ว่า

"  มนุษย์เนแอนเดอร์ธาล ( Neanderthal ) ซึ่งเป็นบรรพบุรุษของมนุษย์ในปัจจุบันนั้น  มีชีวิตอยู่เมื่อประมาณ 50,000 ปีมาแล้ว รู้จักการใช้ไฟ  การล่าสัตว์ด้วยเครื่องมือหิน  อาศัยเป็นหลักแหล่งในถ้ำ  จากหลักฐานทางโบราณคดีที่พบในซากของมนุษย์กลุ่มนี้ที่พบในถ้ำเมื่อปี ค.ศ. 1856  พบว่า โครงกระดูกของมนุษย์ในสมัยนั้นมีการฝังในหลุมศพพร้อมด้วยเครื่องมือหิน สีทาตัวและอาหาร  ซึ่งบ่งชี้ว่าได้มีประเพณีการฝังศพแล้ว  มีการเตรียมของเพื่อให้ไปใช้ในโลกวิญญาณด้วย  ความคิดเรื่องวิญญาณซึ่งถือเป็นปัญญาที่เก่าแก่ที่สุดของมนุษย์ชาติจึงเกิดขึ้นตั้งแต่นั้นมา  "

" การฝังศพจึงเป็นประเพณีแรกที่สุดและเป็นพิธีกรรมทางศาสนาแรกที่สุดในโลก  " ความเชื่อเรื่องวิญญาณนั้นได้รับการตอกย้ำปลูกฝังมาตลอด 50,000 ปีของพัฒนาการของมนุษยชาติจนถึงปัจจุบัน  จึงไม่แปลกที่ความเชื่อดังกล่าวจะฝังแน่นในจิตใจของผู้คนในทุกวัฒนธรรม

บ่อยครั้งที่บุคลากรด้านสุขภาพไม่ว่าแพทย์ พยาบาล หรือเจ้าหน้าที่สถานีอนามัยไม่มีความเข้าใจต่อพื้นฐานวิธีคิดที่ฝังแน่นสืบทอดมากว่า 50,000 ปีแล้ว&nbsp; ย่อมพาลให้อารมณ์เสีย&nbsp; ทะเลาะกับคนไข้และญาติที่จะพากลับไปรักษาแบบหมอบ้านบ้าง หมอผีบ้าง<br />

และด้วยความเชื่อเรื่องชีวิตหลังความตายมีอยู่จริง  การตายจึงไม่ใช่สิ่งที่น่ากลัว  เป็นเพียงการเปลี่ยนสภาวะของตัวตนเท่านั้น  ผู้ป่วยโรคเรื้อรังหรือชราภาพจึงมักไม่ได้กลัวที่จะต้องเผชิญความตาย  จะมีก็เพียงความเป็นห่วงลูกห่วงหลาน  ห่วงภารกิจในโลกนี้ที่ยังสะสางไม่เสร็จมากกว่า  สำหรับคนชนบท  หรือคนชราที่ใฝ่ในทางธรรมการร้องขอให้แพทย์สู้สุดชีวิตอย่าให้ตายจึงมีน้อย  ขอร้องไม่ให้แพทย์ช่วยฟื้นคืนชีพด้วยท่อและเครื่องมือนานาชนิดจึงเป็นสิ่งแปลกปลอมที่ผู้ป่วยและญาติไม่ต้องการ  ซึ่งบ่อยครั้งที่แพทย์มีความเข้าใจในมิติเช่นนี้น้อย  ทำให้การรักษาที่ควรจากกันด้วยดี  ด้วยมิตรไมตรีในยามยากของผู้ป่วยและญาติกลายเป็นความขัดแย้งที่ไม่เข้าใจกันอย่างน่าเสียดาย

เมื่อ 20 ปีที่แล้ว  นายแพทย์โกมาตร  จึงเสถียรทรัพย์  แพทย์ประจำที่โรงพยาบาลชุมพวง  จึงได้อนุญาตให้มีการรำผีฟ้าบนตึกผู้ป่วยในของโรงพยาบาลตามความต้องการของผู้ป่วยและญาติได้  ซึ่งถือว่าเป็นส่วนหนึ่งของการเยียวยารักษาความป่วยไข้ของผู้ป่วย  ที่ใส่ใจมิติทางสุขภาพที่มากกว่ามิติทางด้านร่างกาย  เชื้อโรค  ความไม่ปกติในการทำงานของอวัยวะภายใน  มาให้ความสำคัญกับมิติด้านจิตวิญญาณและความเชื่อที่ฝังลึกอยู่ในตัวของผู้ป่วยควบคู่กันไปด้วย  เป็นตัวอย่างที่กล่าวขานกันจนถึงทุกวันนี้

แม้ว่าในปัจจุบันโลกจะก้าวเข้าสู่ยุคดิจิตอล  โลกหันมาสู่ความเชื่อในสสารนิยมคือเชื่อในสิ่งที่มองเห็นหรือพิสูจน์ได้ด้วยวิทยาศาสตร์ที่ก้าวหน้า  แต่โลกก็คงต้องใช้เวลาอีกหลายหมื่นปีจึงจะลบล้างความเชื่อเรื่องวิญญาณ  เรื่องเทพเจ้าของมนุษยชาติลงไปได้  หรืออาจจะลบล้างไม่ได้เลยตลอดวิวัฒนาการของมนุษย์

วิญญาณมีจริงหรือไม่  ยากที่จะตอบได้  แต่ความเชื่อเรื่องวิญญาณนั้น  จะคงอยู่คู่มนุษยชาติอย่างแน่นอน